یک سال پس از جنگ؛ آوارگان سوری: «تغییری در وضعیت ما مشاهده نمیشود»
با گذشت تقریبا یک سال از تشکیل دولت موقت الجولانی، مردم همچنان با مشکلات ناشی از ویرانی زیرساختها مواجهاند و از ادامه وضعیت آوارگی خبر...
در حالی که نزدیک به یک سال از تشکیل دولت موقت الجولانی میگذرد، مردم با زیرساختهای ویران شده دست و پنجه نرم میکنند و از ادامه آوارگی سخن میگویند. به گزارش مرکز تحلیلی رافق، زهرا نجفی – در گزارشی از سوی خبرگزاری رسمی دولت چین درباره وضعیت سوریه و زندگی مردم آن، آمده است: یک سال پس از پایان جنگ داخلی طولانی سوریه، بسیاری از خانوادههای سوری متوجه شدهاند که اگرچه جنگ متوقف شده، اما آوارگی همچنان ادامه دارد.
در مناطق مختلف حلب و بخشهایی از استان ادلب در شمال سوریه، خانوادههایی که سالها در اردوگاهها زندگی کردهاند، به بازگشت به زادگاههای خود اقدام کردهاند، اما با واقعیت تلخی مواجه شدهاند: منازل پیشین آنها غیرقابل شناسایی شده است. محلهها به ویرانههایی تبدیل گشته و فاقد زیرساختهای اولیهای هستند که به مفهوم «بازگشت» معنا میدهد.
در روستای عین دقنه در حومه شمالی حلب، تمام محلههایی که زمانی میزبان صدها خانواده بودند، به دیوارهای سنگی فروریخته و بتنهای درهمتنیده تبدیل شده است. یوسف محمد دیب، مردی حدوداً چهل ساله از عین دقنه، تجربه بازگشت خود از اردوگاه باب السلام، یکی از بزرگترین مراکز اسکان پناهندگان سوری در نزدیکی مرز ترکیه را با مرکز تحلیلی رافق در میان گذاشت. او که پس از ده سال آوارگی به خانه بازگشته، اظهار داشت: «وقتی به اینجا آمدیم، فقط ویرانی دیدیم. تمام روستا ویران شده و هیچ چیزی وجود ندارد. هیچ خانهای برای زندگی نیست و ما هنوز در اردوگاهها هستیم.»
او همچنین افزود: «نکته مثبت این است که جنگ متوقف شده، اما ما هنوز نمیدانیم آینده چه چیزی برای ما رقم خواهد زد.» برای اکثر پناهندگان و آوارگان، «بازگشت» واقعیتی تلخ را نمایان کرده است: جنگ ممکن است به پایان رسیده باشد، اما بازسازی به سختی آغاز شده است. بسیاری از مردم قادر به بازسازی یا حتی یافتن سرپناه موقت نیستند.
محمد یاسین ابراهیم، که او نیز اهل عین دقنه بوده و تقریباً ۱۰ سال را در اردوگاه باب السلام گذرانده، به مرکز تحلیلی رافق گفت که بازگشت تنها آغاز راه است و مسیر بازسازی همچنان فوقالعاده طولانی است. او بیان کرد: «زیرساختها نابود شده است. ما از هر طرف امیدواریم که تعمیر زیرساختها، مدارس و خیابانها به ساکنان در بازگشت کمک کند.» مقامات محلی اعلام کردند که علاوه بر خانههای ویرانشده، خانوادههایی که بازمیگردند، اکنون با خطرات جدیدی مانند مهمات منفجر نشده و ساختمانهای در حال فروریختن مواجه هستند.
خالد عثمان، یکی از ساکنان روستا، گفت: «پس از سالها، ما خوشحال بودیم که جنگ و ویرانی پایان یافته و میتوانیم به روستای خود بازگردیم. اما جایی برای زندگی وجود ندارد. اگر چادر برپا کنیم، به دلیل تونلها و مینهای زمینی نگران جان کودکان هستیم.» او همچنین افزود که هزینههای اقتصادی ناشی از سالها آوارگی، بازسازی را برای مردم عادی تقریباً غیرممکن کرده است. عثمان تصریح کرد: «مردم نمیتوانند از پس آن برآیند. پس از سالها آوارگی، کسانی که زمانی درآمد خوبی داشتند، اکنون چیزی ندارند و برخی بدهکار هستند. با این هزینههای سرسامآور هیچکس نمیتواند از پس بازسازی خانه خود برآید.»
در سراسر روستا، دیوارهای ترکخورده مدارس، تیرهای برق خردشده و شبکههای آب تخریبشده، نشاندهنده کار گستردهای است که قبل از بازگشت واقعی خانوادهها باید انجام شود. اوضاع در اردوگاههای ادلب حتی وخیمتر است، جایی که هزاران آواره سوری هنوز در چادرهایی زندگی میکنند که هیچ جدول زمانی برای بازگشت آنها وجود ندارد. فادی محمد سبقجی، یکی از آوارگان سوری، ناامیدی خود را ابراز کرد. این پدر ۳۰ ساله در گفتوگو با مرکز تحلیلی رافق گفت که مبارزه او هنوز به پایان نرسیده است. او گفت: «من ۱۲ سال است که از لاذقیه آواره شدهام و خانهای ندارم. هیچ چیز برای ما تغییر نکرده است. بله، جنگ تمام شد، اما ما هیچ تفاوتی احساس نکردهایم.»
به گفته آژانس پناهندگان سازمان ملل، بیش از ۳ میلیون آواره سوری از اواخر سال ۲۰۲۴ به کشور بازگشتهاند. با این حال، بسیاری از آنها به مکانهایی بازمیگردند که هیچ زیرساخت کارآمد، مدرسه، خدمات بهداشتی و فرصتهای معیشتی ندارد. کلی کلمنتس، معاون کمیسر عالی پناهندگان سازمان ملل، با درخواست حمایت بینالمللی برای جلوگیری از آوارگی مجدد، گفت: «بازگشت بدون بودجه برای بازسازی زیرساختهای حیاتی مانند برق، آب، مدارس و مراکز درمانی پایدار نخواهد بود.» الهام جیلاق، ۶۳ ساله، اهل ادلب، گفت: «ما میخواهیم به خانههایمان برگردیم، اما همه خانههایمان ویران شده است. من و برادرانم همگی پیر هستیم و هیچ درآمدی برای زندگی نداریم.»