تحولات سیاسی زلزله‌وار در اوکراین

به گزارش مرکز تحلیلی رافق، استعفای آندری یرماک، رئیس دفتر ریاست‌جمهوری اوکراین، پس از افشای فسادهای دولتی، سرنوشت کمک‌های غربی به کی‌یف را تحت تأثیر قرار داد و زلزله‌ای سیاسی در اوکراین به وجود آورد. این استعفا، که به دنبال یورش مأموران ضدفساد به منزل و دفاتر او صورت گرفت، در پی تحقیقات درباره یک رسوایی ۱۰۰ میلیون دلاری در بخش انرژی اعلام شد. یرماک که به عنوان «رئیس‌جمهور در سایه» شناخته می‌شود، در حالی از سمت خود کناره‌گیری کرد که به عنوان مذاکره‌کننده ارشد اوکراین در مذاکرات صلح ژنو بر اساس طرح پیشنهادی دونالد ترامپ برای پایان جنگ با روسیه فعالیت می‌کرد.

این رویداد که توسط رسانه‌های غربی به عنوان «لحظه‌ای حساس» توصیف شده، نه تنها اعتبار زلنسکی را زیر سؤال می‌برد، بلکه اوکراین را در موقعیتی شکننده در بحبوحه تلاش‌های دیپلماتیک برای آتش‌بس قرار می‌دهد. زلنسکی این استعفا را «تصمیمی دشوار، اما ضروری» خوانده و موجی از گمانه‌زنی‌ها را به وجود آورده است. آیا این پایان دوران یرماک است یا نشانه‌ای از شکاف‌های عمیق‌تر در ساختار قدرت کی‌یف؟ در حالی که کرملین این حادثه را «نشانه ضعف و فساد ساختار سیاسی کی‌یف» می‌داند، تحلیل‌گران اروپایی آن را فرصتی برای بازسازی اعتماد عمومی به زلنسکی تلقی می‌کنند.

آندری یرماک، متولد ۱۹۷۱ در کی‌یف، مسیر زندگی‌اش را در عرصه‌های غیرمنتظره‌ای طی کرده است. او که فارغ‌التحصیل حقوق از دانشگاه ملی کی‌یف است، در ابتدا به عنوان وکیل در حوزه‌های تجاری فعالیت می‌کرد، اما به زودی به عرصه تولید فیلم وارد شد و شرکت «گارنت مدیا گروپ» را تأسیس کرد. ارتباط او با ولادیمیر زلنسکی، که در آن زمان به عنوان مالک و تهیه‌کننده ارشد استودیوی کمدی «کوارتال ۹۵» شناخته می‌شد، به سال ۲۰۱۱ برمی‌گردد. یرماک نه تنها مشاور قانونی استودیو بود، بلکه در مذاکرات تجاری و تولیدات رسانه‌ای نیز نقش مهمی ایفا می‌کرد.

پس از پیروزی زلنسکی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۱۹، یرماک به سرعت به مرکز قدرت صعود کرد و به عنوان رئیس دفتر ریاست‌جمهوری منصوب شد. او در این سمت، سیاست‌های داخلی را هماهنگ می‌کرد و به عنوان فرستاده ویژه زلنسکی در مذاکرات صلح با روسیه ظاهر شد. در این دوران، یرماک به عنوان «مغز متفکر» زلنسکی شناخته می‌شد و نقش کلیدی در هدایت جلسات کابینه و انتصابات کلیدی ایفا می‌کرد.

با آغاز تهاجم روسیه در فوریه ۲۰۲۲، نقش یرماک بیشتر برجسته شد. او در پشت صحنه، ساختار قدرت خود را بازسازی کرد و هماهنگی میان وزارتخانه‌ها را بر عهده گرفت. یرماک به عنوان «رئیس‌جمهور واقعی» شناخته می‌شد و شبکه‌ای از نفوذ را ایجاد کرد که شامل وفاداران شخصی و دیپلمات‌های خارجی بود. او همچنین در تأمین تسلیحات غربی نقش میانجی ایفا کرد و جلسات محرمانه با مقامات ناتو برگزار می‌کرد.

اما این نفوذ با انتقادات زیادی همراه بود. اتهاماتی مبنی بر اولویت دادن به منافع شخصی بر منافع ملی و ایجاد انزوای زلنسکی از پارلمان و جامعه مدنی، بخشی از انتقادات به یرماک بود. رسوایی ۱۰۰ میلیون دلاری که منجر به استعفای او شد، نه یک حادثه ناگهانی، بلکه نتیجه سال‌ها اتهامات انباشته به وی بود. این پرونده به یک طرح رشوه‌خواری در بخش انرژی مربوط می‌شود که در آن مقامات ارشد متهم به انحراف ۱۰۰ میلیون دلار از قراردادهای بازسازی زیرساخت‌های جنگی هستند.

استعفای یرماک، هرچند اجباری، او را از جریان مذاکرات صلح ژنو خارج کرد و می‌تواند روند سیاسی اوکراین را دگرگون کند. در این شرایط، کرملین این رسوایی را فرصتی برای تضعیف کی‌یف می‌داند و ترامپ نیز آن را زمانی مناسب برای تحت فشار قرار دادن زلنسکی تلقی می‌کند.